Ögeday Neden Öldü?

Cengiz Han’ın yerini alan Moğol büyük hanı Ögeday, gençlik yıllarından itibaren babası Cengiz Han’ın çeşitli seferlerine katıldı. 1220 yılı başlarında Otrar kuşatmasını yürüttü ve yaklaşık beş ay sonra Kayır Han’ın mukavemetini kırarak şehri ele geçirdi. Maveraünnehir’in kontrol altına alınmasının ardından abisi Çağatay’la birlikte Harizm üzerine gönderildi, daha sonra Herat ve çevresindeki harekatı yönetti. 1221’de Gazne’yi zaptetti. Babasının sağlığında ülkenin iç işlerinden de sorumluydu. Cengiz Han, ölümünden önce imparatorluğu Moğol veraset kurallarına göre oğulları arasında paylaştırırken Balkaş’ın doğu ve kuzeydoğusunu, Imıl ve Tarbagatay dağlarını, Kara İrtiş nehrini ve Urungu bölgesini Ögedey’e bıraktı ve mülayim karakteri, şefkatli tutumuyla ön plana çıkan bu oğlunu veliaht tayin etti. Cengiz Han’ın ölümünün (1227) ardından töre gereği bu tayinin kurultayca onaylanmasına kadar devleti Tuluy yönetti. 

Ögedey ancak 1229 yılı ilkbaharında, Kerülen nehrindeki Kodege adasında toplanan büyük kurultaydan sonra ağabeyi Çağatay ile amcası Otçigin Noyan tarafından görkemli bir cülûs töreninin ardından “büyük han” unvanıyla tahta oturtuldu.

Ögeday'ın Seferleri

İç yönetimi yeniden düzenledikten sonra uzun zamandır duraklayan seferleri tekrar başlatan Ögeday, Yakındoğu, Çin, Avrupa ve Afganistan'ın büyük bölümünün ele geçirileceği seferleri başlattı. Kılıçla fethedilen ve harabeye çevrilen bu geniş ülkelerde iç yönetimin düzenlenmesini yaptı ve bir-iki istisna hariç geniş topraklarda Moğol hâkimiyetini tehdit edebilecek ciddi bir muhalefet hareketi ortaya çıkmadı. İçeride ve dışarıda ciddi bir problemle karşılaşmayan Ögedey’in dahili siyasetteki en önemli icraatı maliye, haberleşme ve posta işlerinin teşkilatlandırılmasıdır. O da Cengiz Han gibi imparatorlukta iç istikrarın kurulmasının vergi işlerinin düzenlenmesine ve merkezle taşra arasında sıkı bir irtibatın tesisine bağlı olduğunu biliyordu. 

Kişiliği ve Ölümü

Ögedey Han çağdaş İslam kaynaklarının da belirttiği gibi mutedil, cömert ve şefkatli bir hükümdardı. Seyyidler ve şeriflere saygı göstermiş. Onların İslam devletlerinde olan vergi muafiyetlerini devam ettirmiştir. İmara önem vermiştir. Ögedey aile üyelerinin idareye aktif katılımına dayanan bir siyaset takip etmiş, ortak yönetim geleneklerine sadık kaldığı gibi önemli kararlarda özellikle ağabeyi Çağatay’a başvurmuş, zaman zaman düzenlediği büyük kurultaylarda icraatı hakkında açıklamalar yapmıştır. Kaynaklarda onun İslam’a ilgisinden ve müslümanlara karşı yakınlığından bahsedilmektedir. Ancak Moğol hükümdarlarının pek çoğu gibi o da içkiye aşırı düşkündü. Dört hanımı, altmış kadar cariyesi ve beşi Töregene Hatun’dan olmak üzere yedi oğlu vardı. Yaklaşık on iki yıllık icraatının genel bir değerlendirmesini yaptığı 1240 yılının yedinci ayındaki kurultayın ardından Ögedey Han 11 Aralık 1241 tarihinde alkol komasına girerek öldü. Cesedi Yukarı İrtiş’teki karlı Buldak-Kasir dağına gömüldü.